Gurdżijew, wiedza ponadczasowa.

Być może w świecie, w którym sen stał się tak gęsty, że objął wszystkie sfery życia, zachęta do zapoznania się z życiem i dziełem Gurdżijewa nie jest dobrym pomysłem. A może jednak jest, bo właśnie Gurdżijew i jego praca stanową wspaniałą inspirację do rozpoczęcia życia całym sobą, w osobistym doświadczaniu siebie i świata, poza wierzeniami i uwarunkowaniami automatu natury ludzkiej.

Zachęcamy do zapoznania się z wiedzą Gurdżijewa, dzięki której zrozumiesz, że „… praca nad sobą nie jest tak trudna jak sama chęć pracy czy podjęcie decyzji o niej”.

Georgij Iwanowicz Gurdżijew (1866-1949), armeńsko-rosyjski nauczyciel, uważał, że przeciętny człowiek nie jest człowiekiem, a maszyną. Według jego nauczania człowiekiem można się dopiero stać, dzięki uświadomieniu sobie swoich działań, swoich motywów, swojego życia.

Nietrudno zauważyć mechaniczność naszego działania. Wystarczy, że ktoś nas obrazi – zawsze zareagujemy w ten sam sposób – gniewem, agresją. Wystarczy, że ktoś jest dla nas miły, uprzejmy – jesteśmy gotowi wiele dla niego zrobić. Gdy ktoś inny jest agresywny – wywołuje w nas lęk, bądź wyzwala naszą agresję.

Taka mechaniczność i przewidywalność stwarza znaczne pole do manipulacji. Gdy jesteśmy podatni na manipulację, gdy jesteśmy niewolnikami własnego automatyzmu, nie możemy podążać własną ścieżką. Stąd Patańdżali zaleca abhyasę – nieprzerwaną praktykę, skoncentrowaną na urzeczywistnianiu stanu bez poruszeń świadomości.

W tradycji Sufich jest przepiękna praktyka medytacyjna o nazwie Zikar (Zikr). Zikar oznacza pamiętanie, pamiętanie o swojej prawdziwej naturze, a zapominanie o wszelkich identyfikacjach. Jednak ta praktyka nie ma być wykonywana tylko w pomieszczeniu medytacyjnym – sztuką jest pamiętanie o swojej prawdziwej naturze także w trakcie wykonywania codziennych czynności.

To jest właśnie esencja abhyasy. To nie jest wysiłek wyparcia poruszeń świadomości, jak niektórzy ją postrzegają. Wówczas tylko je wzmacniamy. Abhyasa jest nieustannym przypominaniem sobie swojego prawdziwego Ja.

„Stan spokoju umysłu jest wtedy, gdy ustał bieg świadomości, pozbawionej zjawisk. Usilne dążenie do tego celu jest to działanie energii, jest to działanie woli. Praktyka to pragnienie osiągnięcia tego stanu i działanie dla urzeczywistnienia go“.

Jego ojciec był Grekiem, matka Ormianką. Dokładna data urodzin Gurdżijewa nie jest znana. Niektórzy autorzy (jak Moore) dowodzą, że był to rok 1866, inni (np. Patterson) opowiadają się za 1872, w paszporcie Gurdżijewa widnieje data 28 listopada 1877. Sam Gurdżijew twierdził, że urodził się z wybiciem północy na początku Nowego Roku (według kalendarza juliańskiego). Dorastał w Karsie, a następnie podróżował po różnych zakątkach świata (był między innymi w Azji Środkowej, Egipcie, Rzymie), zanim powrócił do Rosji w 1912 roku. Miał później podsumować ten okres swojego życia słowami: „Zacząłem w Rosji i w Rosji skończyłem”.

Jedyną książką napisaną przez Gurdżijewa, zanim pojawił się w Moskwie w 1912, są Spotkania z Wybitnymi Ludźmi, która jednak nie może być traktowana jako bezpośrednia autobiografia.

Przed 1912 Gurdżijew odbywał wyprawy opisane w Spotkaniach z Wybitnymi Ludźmi, gdzie – przemierzając Egipt według mapy z czasów, kiedy ten był jeszcze zielony – dołączył do grupy ezoterycznej zwanej Bractwem Sarmoundzkim.

W Nowy Rok 1912 Gurdżijew przebywał w Moskwie, przyciągając pierwszych uczniów. Tego roku także ożenił się z Polką – Julią Ostrowską w Sankt Petersburgu. W 1914 reklamował swój balet Walkę Magów i doglądał postępów uczniów, pisząc Przebłyski Prawdy.

W 1915 zaakceptował P.D. Uspieńskiego jako ucznia, zaś w 1916 przyjął kompozytora Thomasa de Hartmanna oraz jego żonę Olgę. Miał w tym czasie już około 30 studentów.

W wyniku przewrotu w Rosji Gurdżijew opuścił Petersburg w 1917 i udał się do domu rodzinnego w Aleksandropolu. Podczas rewolucji bolszewickiej zakładał tymczasowe społeczności studenckie w Jessentuki na Kaukazie, Tuapse, Majkop, Soczi i Pori – wszystkie na wybrzeżu Morza Czarnego na południu Rosji, gdzie pracował z wieloma rosyjskimi uczniami.

W marcu 1918 roku Uspieński opuścił Gurdżijewa. Cztery miesiące później najstarsza siostra Gurdżijewa i jej rodzina dołączyły do niego w Jessentuki, informując go, że Turcy zastrzelili ich ojca 15 maja w Aleksandropolu (podczas dni ludobójstwa Ormian w Turcji).

W wyniku narastającego zagrożenia wojną domową w Jessentukach, Gurdżijew podaje do gazety sfabrykowane ogłoszenie o wyprawie naukowej do Mount Induc. Udając naukowca, opuszcza Jessentuki wraz z czternastoma towarzyszami (wyłączając jego rodzinę i Uspieńskiego).

Pociągiem docierają do Majkopu, gdzie działania wojenne zatrzymują ich na trzy tygodnie. Wiosną 1919 roku Gurdżijew poznaje artystę Aleksandra Salzmanna oraz jego żonę Joannę i przyjmuje ich na swoich uczniów. Wspomagany przez Joannę, daje pierwszy pokaz swoich świętych tańców (Ruchy w Tibiliskim Domu Opery, 22 czerwca).

Jesienią 1919 roku Gurdżijew i jego najbliżsi uczniowie przenieśli się do Tbilisi, dawniej znanej jako Tyfilis, gdzie jego żona – Julia Ostrowska, państwo Stjoernval, państwo de Hatmann oraz państwo de Salzmann zajęli się gromadzeniem podstaw nauk Gurdżijewa, podczas gdy on sam koncentruje się na swoim ciągle nieukończonym balecie – Walce Magów, do którego Thomas de Hartmann tworzył muzykę, a Olga Iovonovna Lazovich Milanoff Hinzenberg ćwiczyła taniec. W 1919 roku Gurdżijew założył Instytut Harmonijnego Rozwoju Człowieka.

Pod koniec maja 1920 roku, gdy warunki polityczne w Gruzji uległy zmianie, Gurdżijew wraz ze swoimi uczniami wyruszył pieszo do Batumi na wybrzeżu Morza Czarnego, a następnie udał się do Stambułu. Wynajął mieszkanie na ulicy Koumbaradji w Pera, a później na Abdullatif Yemeneci Sokak w pobliżu Wieży Galata, które jest blisko klasztoru chanaka zakonu sufich z Molvieh (założonego przez Jalal al-Din Muhammad Rumi), gdzie Gurdżijew, Uspieński oraz Thomas de Hartmann doświadczyli sema – ceremonii Derwiszy. W Stambule Gurdżijew spotkał kapitana Johna G. Bennetta – dowódcę wojskowego wywiadu brytyjskiego w Konstantynopolu, który później stanie się jednym z jego zwolenników.

W sierpniu 1921 roku Gurdżijew rozpoczyna swoje podróże po Europie Zachodniej, prowadząc wykłady i pokazy w różnych miastach (m.in. w Berlinie i Londynie). Na południe od Paryża, w Prieuré des Basses Loges w Fontainebleau-Avon w pobliżu słynnego Chateau de Fontainebleau, zakłada kolejny Instytut Harmonijnego Rozwoju Człowieka.

Począwszy od 1924 roku Gurdżijew zaczyna wizyty w Ameryce Północnej, gdzie ostatecznie przejmuje uczniów po AR Orge. Tego samego roku, wracając z Paryża do Fontainebleau, miał wypadek samochodowy, w którym niemal zginął. Otoczony opieką żony i matki, powoli wraca do zdrowia, wbrew prognozom lekarzy. Nie osiągnąwszy jeszcze pełni zdrowia, rozwiązuje swój Instytut 26 sierpnia i zaczyna pisać All and Everything.

W 1935 przerywa pisanie All and Everything. Miał wówczas ukończone już dwie pierwsze części trylogii, trzecia jednak była ledwie zaczęta (opublikowane później pod tytułem Life Is Real Only Then, When „I Am”).

Zmarł 29 października 1949 roku w American Hospital w Neuilly-sur-Seine we Francji. Pochowany jest na cmentarzu w Fontainebleau-Avon.

Idee

Gurdżijew twierdził, że człowiek w swoim aktualnym stanie nie może dostrzec rzeczywistości, ponieważ nie posiada odpowiedniej świadomości – żyje w stanie hipotetycznego „śnienia na jawie”.

„Człowiek przeżywa swoje życie we śnie i we śnie umrze” – wedle tej zasady, każda osoba postrzega rzeczy w sposób całkowicie subiektywny. Uważał, że ludzie normalnie funkcjonują jako nieświadome automaty, ale można ich „obudzić” i staną się wówczas całkowicie innymi, wolnymi ludźmi.

Techniki samorozwoju

Gurdżijew twierdził, że wiele religii i praktyk duchowych na Ziemi straciło swoje pierwotne znaczenie i witalność, a więc nie mogą już dłużej służyć ludzkości w sposób, który został im przypisany w chwili powstania. Dlatego ludzie nie mogli osiągnąć prawd starożytnych nauk, przez co stawali się coraz bardziej niczym automaty, podatni na sterowanie z zewnątrz i akty masowej psychozy (jak na przykład wojny 1914-1918 i wszystkie następne). W najlepszym razie różnorakie szkoły i sekty mogą dostarczać jedynie jednostronnego rozwoju, który nie prowadzi do całkowitego zintegrowania człowieka.

Według Gurdżijewa tylko jeden z trzech wymiarów – emocji, ciała fizycznego lub umysłu – jest rozwijany w takich szkołach. W rezultacie ścieżki te nie prowadzą do odpowiedniego zrównoważenia człowieka.

Ponadto każdy, kto nie chce się podjąć wejścia na żadną z tradycyjnych dróg, prowadzących do duchowej wiedzy, musi zdystansować się do półprawd świata i jego “normalności”. Gurdżijew postanowił stworzyć więc „czwartą drogę”, która odpowiadałaby wymaganiom ludzi, żyjących we współczesnej Europie i Ameryce.

Zamiast rozwijać oddzielnie ciało, umysł i emocje, Grudżijew postanowił propagować rozwój wszystkich trzech aspektów równocześnie, by zróżnicować właściwy rozwój wewnętrzny człowieka.

Równolegle do innych tradycji duchowych Gurdżijew nauczał, że każdy musi włożyć znaczny wysiłek w przeprowadzenie transformacji, która prowadzi do przebudzenia. Wysiłek ten Gurdżijew określił Pracą lub Pracą Nad Sobą. Według Gurdżijewa „… praca nad sobą nie jest tak trudna jak sama chęć pracy czy podjęcie decyzji”.

W swoich naukach zwracał uwagę na problem miejsca ludzkości we wszechświecie i na znaczenie rozwoju ukrytego potencjału – uważanego za naturalne wyposażenie istot ludzkich, ale rzadko rozwijany. Uczył, że wyższe poziomy świadomości, wewnętrzny wzrost i rozwój są realnie osiągalne, ale wymaga to świadomej pracy.

W swoich naukach wyraźnie podkreślał sens różnych starożytnych tekstów (jak chociażby Biblia, czy wiele spośród modlitw). Uważał, że teksty te posiadają zupełnie inne znaczenie niż to, które jest im powszechnie przypisywane. „Nie śpij”, „Nie znasz dnia ani godziny” i „Królestwo Niebieskie jest w nas” to tylko przykłady biblijnych powiedzeń, które wykazują cechy psychologicznego nauczania, którego istota została zapomniana.

Gurdżijew nauczał ludzi, jak zwiększać i skupiać swoją uwagę oraz energię na różne sposoby i jak zminimalizować pragnienia, oczekiwania oraz roztargnienie. Według jego nauk ten wewnętrzny rozwój siebie jest początkiem procesu dalszych zmian, których celem jest przekształcenie ludzi w ich wyższe ewolucyjnie formy.

Nie pokładając wiary w „moralności”, którą opisywał jako różną od kultury, często sprzeczną i pełną hipokryzji, Gurdżijew bardziej podkreślał ważność sumienia. Uważał je za wspólne dla wszystkich osób, schowane w ich podświadomości, a więc zarówno chronione przed uszkodzeniem, jak i niedostępne dla ludzi, którzy nie pracują nad sobą.

Aby zapewnić warunki, w których wewnętrzna uwaga może być rozwijana lepiej, Gurdżijew nauczył swoich uczniów „świętych tańców” lub „ruchów”, znanych później jako „ruchy Gurdżijewa”. Używał także różnorakich rodzajów ćwiczeń, jak chociażby „Stop!”, aby skłonić swoich studentów do samoobserwacji. Stosował także w dowolnym momencie inne wstrząsy, by powstrzymać swoich uczniów od śnienia na jawie.

Metody

Praca jest w istocie szkoleniem w rozwoju świadomości. Podczas swojego życia Gurdżijew wykorzystywał wiele różnych metod i materiałów do nauczania – w tym spotkania, muzykę, ruchy, pisma, wykłady i innowacyjne formy prowadzenia grup.

Częścią funkcji tych metod było podważyć i cofnąć zakorzenione wzorce nawyków umysłowych i przynieść chwilę wglądu. Ponieważ każdy miał inne potrzeby, Gurdżijew nie miał jednego, uniwersalnego dla wszystkich sposobu, dostosowywał się do okoliczności i wymagań. W Rosji ograniczył się do nauczania wąskiego kręgu ludzi, w Paryżu i Ameryce natomiast dawał wiele publicznych wykładów.

Gurdżijew uważał, że tradycyjne metody kształcenia samowiedzy były niewystarczające i często prowadziły do różnych form zastoju. Jego metody zostały zaprojektowane w celu ulepszania tradycyjnych ścieżek, by przyspieszyć proces rozwoju. Czasami nazywał tę metodę Drogą Cwanego Człowieka, ponieważ stanowiła ona swego rodzaju skrót w procesie rozwoju, który w innym przypadku mógłby ciągnąć się latami bez wyraźnych efektów. Nauczyciel posiadający odpowiednią świadomość widzi indywidualne potrzeby ucznia i określa zadania, które spowodują przekształcenie świadomości jego podopiecznego. Analogiczne wskazówki można znaleźć w naukach zen, gdzie nauczyciele za pomocą różnych metod (czasem dość niekonwencjonalnych) mieli za zadanie doprowadzenie ucznia do wglądu na głębszym poziomie.

Muzyka

Muzykę Gurdżijewa podzielić można wedle trzech odrębnych okresów. Pierwszy to muzyka dawna – w tym muzyka z baletu Walka Magów oraz muzyka do pierwszych ruchów, datowana na rok 1918. Drugi okres muzyczny, który przysporzył Gurdżijewowi największej sławy, to twórczość we współpracy z rosyjskim kompozytorem Thomasem de Hartmannem, opisana jako muzyka Gurdżijew-de Hartmann.

Ostatnim okresem jest muzyka improwizowana na fisharmonię, której demonstracje najczęściej odbywały się w mieszkaniu Gurdżijewa w Paryżu, w okresie okupacji i lat powojennych aż do jego śmierci w 1949. Praktycznie encyklopedyczny zbiór nagrań został wypuszczony dość niedawno. Książeczka zawiera szczegółowe uwagi od producenta Gert-Jan Blom i przedmowę Roberta Frippa.

W sumie we współpracy z de Hartmannem Grudżijew napisał około 200 utworów.

Ruchy

Ruchy (lub święte tańce) stanowią integralną część pracy Gurdżijewa, który czasami mawiał o sobie jako o „Nauczycielu tańca”.

Od czasu do czasu Fundacja Gurdżijewa robi prywatny pokaz, na którym wyświetla filmy demonstracyjne ruchów, pokazanych w scenach filmu Petera Brooka Spotkania z Wybitnymi Ludźmi.

Praca w grupach

Gurdżijew nauczał, że praca w grupie może zarówno wzmocnić, jak i przewyższyć wysiłki indywidualne, przygotowując do praktyki w nowej psychologii ewolucji. Aby to osiągnąć, musiał nieustannie wprowadzać innowacje, by obudzić swoich uczniów.

Uczniowie regularnie spotykali się z liderami swoich grup, zarówno oddzielnie jak i grupowo, uczestnicząc w tak zwanych „okresach pracy”, kiedy poddawali się intensywnym ćwiczeniom. Praca w kuchni była specjalnym zadaniem, gdzie należało niekiedy przyrządzać wymyślne potrawy. Pokarm ten był najniższym z trzech rodzajów żywności: żywności, powietrza i wrażeń. Dla powietrza i wrażeń (znajdujących się wyżej w hierarchii) istniały specjalne ćwiczenia do wykonania.

Według Gurdżijewa nauki szkoły Czwartej Drogi nigdy nie pozostawały takie same na długo. W niektórych przypadkach doprowadzało to wręcz do zerwania kontaktu między uczniem a nauczycielem (jak też zdarzyło się w przypadku Uspieńskiego i Gurdżijewa).

Poszukiwania

Wraz z grupą podobnie myślących ludzi Gurdżijew przemierzył Azję i Afrykę w poszukiwaniu odpowiedzi na najbardziej nękające go pytania: Kim jestem? Jaki jest cel mojej egzystencji? – ucząc się wielu języków i nabywając nowych umiejętności zarabiania pieniędzy na swoje podróże. W 1912 roku przywiózł do Moskwy nieznane nauczanie, zwane czwartą drogą.

Człowiek śpi, mówił Gurdżijew, nie posiada prawdziwej świadomości, czy woli. Nie jest wolny, wszystko mu się zdarza. Ale może stać się świadomy i odnaleźć swoje prawdziwe miejsce.

Gurdżijew – wybrana bibliografia:

• Beelzebub’s Tales to His Grandson (Opowieści Belzebuba dla jego wnuka)
• Meetings with Remarkable Men (Spotkania z wybitnymi ludźmi)
• Life Is Real Only Then, When „I Am” (Życie jest prawdziwe tylko wtedy, kiedy „Ja Jestem”)
• Views from the Real World – wykłady Gurdżijewa spisane przez jego uczniów.
• P. D. Ouspensky, The Psychology of Man’s Possible Evolution, 1978
• Kenneth Walker, Venture with Ideas, 1951
• Jean Vaysse, Toward Awakening, 1980
• René Daumal, Mount Analogue, 1974
• Michel Waldberg, Gurdjieff: An Approach to His Ideas, 1981

STACJA Ø ~ Nadajemy Dobrą Falę!

na podstawie materiałów grupy Gurdjieff 4th Way.